29 Mart 2015 Pazar

Kolombiya: Yeşil Dağlar Ülkesi

Gidip de tadı damağımda kalarak döneli neredeyse 4 ay olmuş. Onca kişiye de izlenimlerimi yazacağım sözü vermiştim. Gel gör ki yeni işin koşuşturmasından başlayamamıştım. Bu hafta –bir süre de Bogota’da yaşamış - müdürlerimizden biri İstanbul ofise gelince, ve onunla çok keyifli bir Latin Amerika sohbeti yapınca, üstüne bir de beni o kültürün insanlarına benzetince içim birden kabardı, parmaklarımı klavyenin üstünde buldum. 

Malumunuz, oldum olası merak ettiğim bu kültürle tanışmam, bir iş seyahati sayesinde oldu. Nasıl heyecanlıyım! Yeni bir işe başlamanın telaşının bile önüne geçti. Bogota’ya gideceğim, 2 hafta kalacağım. Hangi dil/leri konuşuyorlar? Yerel giysileri nasıl? Mitolojik hikayeleri, doğası, tarihi, yemekleri, insanları, alışkanlıkları vs. internette ne kadar bilgi bulduysam okudum. Gitmeme 1 gün kala mail kutuma bir Red Alert mesajı geldi; Kolombiya’da bir polis memuru kaçırılmış! Son 5 yıldır gerilla ve hükümet arasında sağlanmış olan ateşkes bu olayla sonlanmış meğerse. Korktum mu, tabii ki hayır. Gel gör ki, uçağa binmeme saatler kala şirkettekilerin talimatları başladı. İnince seni karşılayacak kişinin adı şu, seni üstünde ismini yazan bir kağıtla karşılayacak. Görünce o kişiyi sana gönderilecek telefon numarasını ara, eğer gördüğün kişi telefonunu açıyorsa, doğru kişidir, gidip kendini tanıtabilirsin. Güya beni korumak için anlatılan bu prosedür beni rahatlattı mı? Tabii ki ona da hayır! Şimdi korktum işte. Cehaletin özgüveni, ah nerdesin? 

Uçakta İspanyolca çalıştım biraz, beni karşılayacak kişiye ilk selamımı kendi dilinden vermek istemiştim. Madrid üzerinden aktarmalı gidiyorum. THY ile Madrid’e indikten sonra yine THY ile ortak uçuş yapan Air Avianca ile Bogota’ya uçtum. Uçaktaki meraklarımdan biri de inince gerçekten elimi kolumu sallayarak gümrükten geçip geçemeyeceğimdi. Kolombiya için vizeye gerek olmadığı söylenmişti, vizesiz bir başka ülkeye girmeye pek de alışık değilim. Vizem yok ya, çıplak hissediyorum kendimi. Neyse; herşey o kadar kolay oldu ki başka bir ülkeye girdiğimi bile unutabilirdim; girişteki o K9 köpeklerini görmeseydim! Öyle bir duyguya kapılyorsunuz ki o köpekleri görünce nerdeyse elleri havaya kaldırıp valla ben temizim diye açıklama yapasınız geliyor. 

Hızlı adımlarla dışarıya çıktım ve 2 hafta boyunca sürekli her yere beraber gideceğimi o an öğrendiğim Gerardo (herardo diye okunuyor) ile tanıştım. Sordum, otel ne kadar mesafede. Trafik olmazsa 45 dakika dedi. İyi ki Ispanyolcam yetmemiş de Pazar günü ne trafiği olacak canım d(iy)ememişim. O ne trafik! Bogota’da ilk tanıştığım şey yoğun trafik oldu. Her gün, her saatte ve her yönde yoğunluk var bu şehirde. Ama bir yabancı olarak trafiğe takılmak hoşuma gitmedi de değil. Duran arabaların içinde sürekli şarkı söyleyen, oturduğu yerde kıpır kıpır oynayan insanları görmek çok eğlenceliydi. 

Kaldığım otelle ofis arası yürüyerek 5 dakika mesafede. Gerardo beni otele bıraktığında ertesi gün sabah 8’de beni kendisinin alacağını, mutlaka beklemem gerektiğini söyledi. Odaya girdim, şirket tarafından bırakılmış ve aynı bilgiyi söyleyen Ingilizce bir not gördüm. Sanırım Ispanyolcamın Gerardo ile iletişime yetmeyeceğini düşündüler derken telefonum çaldı. Beni oryantasyona alacak kişi hem hoşgeldin diyor, hem de aynı bilgiyi bir kez daha yineliyordu. Gecikmez ama ola ki gecikse de başka taksiye binme ya da yürüme, Gerardo ile geleceksin ofise. Korkmadım dedim ya, sınırımı anlamaya çalışıyorlar sanki.  

Haydi biraz 2 ülke karşılaştırması yapalım: 

Çok benzer yanlarımız var. Gelir dağılımındaki uçurum Türkiye gibi. Bizdeki terörden dolayı yıllardır yaşanan problemler, onlarda gerilla yüzünden yaşanıyor. Halkın büyük şehirlere göç etmesinin en büyük sebebi de bu problemin yarattığı güvenlik sorunu. Aynı şekilde, ülkenin 1/3’lük kısmına (Amazonların büyük bölümü) insan ayağı değemiyor. Sebebi, gerillanın tekelinde bulunan kokain ormanları. Bizim üç tarafımız denizlerle çevrili. Kolombiya ise iki okyanusa kıyısı olan tek Latin Amerika ülkesi. 
Kıyılarıyla ilgili okuduklarım ve gördüğüm fotoğraflar/videolar bu ülkeye uzun bir keşif gezisi yapma kararını anında verdirtti. 

En temel farkımız iş disiplinleri. Açıkçası ülkeye gelirken –uzun yıllar Ispanyol etkisinde kaldıklarını bildiğim için- siesta kültürünün yaygın olacağını düşünmüştüm. Ne mümkün! Çalışkanlıkları, mükemmelliyetçilikleri, her şeye tam vaktinde cevap vermeleri karşısında etkilenmemek mümkün değil. Almanlara taş çıkartacak bir disipline sahipler. Bunca yıl bu artı değere rağmen hala gelişmekte olan ülkeler sınıfında kalmalarının sebebi ise kokain ticaretinin yarattığı savaş ekonomisi, malesef. 

Bogota, dünyanın rakımı en yüksek ikinci başkenti. Gelirken ilk birkaç gün bu yükseklikten etkilenebileceğimi okumuştum. O yüzden ilk günler uykuma ve yediklerime daha özenli olmaya çalıştım. Ama bu ülkede kendimi iyi hissettiren o kadar çok duygu var ki havanın yaratabileceği olumsuzlukları yaşamadım. Tropik bir iklimi var. Yıl boyunca hava 18-24 derece. Ama 10 dakika içinde güneş yağmura bırakabiliyor yerini. Şehri çevreleyen dağlar yemyeşil. Üzerinde kahverengi görmek neredeyse imkansız. And Dağları Peru’dan Kolombiya’ya geçerken 3 dala ayrılıyor. O yüzden şehrin etrafı dağ yolları ile çevrili. Haftasonu Unesco korumasındaki Cartegena (kartehena) şehrine gitsem? Uçakla 45 dakika sürdüğünü söylediler. E o zaman araba kiralayıp güzel bir manzara ile 4 saat civarı bir yol yaparak gitmek keyifli olmaz mı deyince şirkettekilerden itiraz gecikmedi: Araba ile o yol en az 7-8 saat sürer. Çünkü dağ yolları çok girintili. Evet manzara çok güzel ama gerillanın yol kesme olasılığı da var. Güzel bir düş ama izin yok! 

Madem öyle, boş olan tek bir haftasonunu Bogota ve çevresini tanımaya ayırdım. Cuma günleri geç saate kadar çalışmayı sevmiyorlar. Öğleden sonraları herkes işini tamamlayıp birşeyler içmeye ve tabii salsa yapmaya ayırıyor. Salsanın başkenti aslında Bogota’ya uçakla birkaç saat mesafedeki Cali şehri. Ülkenin her yerinde doğuştan salsa şampiyonları görmeniz işten bile değil. Bogota’ya 1 saat mesafede Chia şehrindeki Andres carne de Res isimli lokantaya Cuma akşam için rezervasyon yapıldı. Ve tabii Don Gerardo eşliğinde gidip geldim. O gece salsaya ve müthiş lezzetli tavuklarına doydum! Şirket tek başıma gezmem konusunda geri adım atmayınca, ben de Don Gerardo’nun haftasonunu benimle değil ailesiyle geçirmesi gerektiği konusunda çok ısrarcı olunca haftasonu gezmem için bir tur şirketi ayarladık. Hani dedim ya, iş disiplini konusunda kimse ellerine su dökemez; servis sektöründe de aynı şeyi gördüm. Cumartesi otobüs saat kaçta nerde olacak dedilerse o saatte orda oldu. Hem de trafik ne yoğunlukta olursa olsun! Cumartesi eski şehri, Guadalupe anıtını, 3150 metreye çıkıp Monserrate tepesini, ve o yemyeşil tepeden yemyeşil şehre kuşbakışı manzarayı, Simon Bolivar’ın müzeye çevrilmiş evini, sevgilisi Manuela Saenz’le olan aşklarını, Zümrüt Müzesini, sadece o taşın yeşilini değil, gözünüzü alamadığınız rengarenk kelebekleri, Altın Müzesi’ni, bildiğimi sandığım El Dorado efsanesinin bilmediğim onlarca detayını, Ispanya işgaline karşı direnen halk kahramanlarının anıtlarını, bunlardan en meşhurlarından ilk kadın direnişçi Policarpa Salavarieta Rios’un (kısaca Pola olarak tanınıyor) mağrur bakışlı heykelini, şehrin içindeki kocaman ve yemyeşil parkını, ve üniversite binasını, şehrin her yerindeki rengarenk ve şehrin sembolü olmuş grafittilerini, gözlerinin içi gülen insanlarını görme/tanıma fırsatım oldu. Otele döndüğümde büyülenmiştim. Pazar günü, yine aynı tur şirketiyle, Bogota’ya yaklaşık 2 saat uzaklıktaki yeraltı katedrali, Catedral de Sal(Tuz Katedrali)’i görmeye Zipaquira şehrine gittim. Yerin 180 metre altındaki bu katedrali görmenizi tavsiye ederim. Insan aklı ve hayaliyle on yıllarca büyük bir sabırla inşa edilmiş. Yaklaşık 2 saatte gittiğimiz Zipaquira’dan Bogota’ya dönmemiz dur-kal trafik yüzünden 3.5 saat sürdü. Ama bu sayede ne çiçekler, ne manzaralar fotoğrafladım, ne mitolojik hikayeler öğrendim! 

Kolombiya’nın para birimi pezo. En meşhur ürünleri tabii ki kahve. Kolombiya’da üretilen kahve çekirdeğinin aroması yumuşak. O yüzden en sert kahvesi bile gün içinde çok rahat fazla miktarda içilebiliyor. Ama itiraf ediyorum, sert kahve seven birisi olarak, dünyanın belli başlı kahve merkezlerinden birinde sert bir espresso ya da Türk kahvesinin tadını özledim. 

Ülke tam bir renk cümbüşü. Kıyafetler, arabalar, duvarlar, ayakkabılar, yemekler... Capcanlı her renk mevcut! Bu bile sizi kıpır kıpır yapmaya yetiyor. Renk demişken, çeşit çeşit tropik meyvelerinden bahsetmeden olmaz. Hem tadı güzel, hem boyutları bizim alışık olduğumuz meyvelerden bile devasa. Dayanamayıp marketten aldığım avokado ile 4 kişilik bir aile bir öğün karnını doyurur, öyle! Her öğün bol bol tropik meyve yedim. Kahvaltıda, öğlen suyunu içerek, akşam ızgara edilmiş şekilde neler yedim neler. Maracuya, lulo, mora, guanabana, ananas, avokado, banana ilk aklıma gelenler. 

Bu arada muz önemli bir meyve. Boyu parmak kadar ama şişko olanlar bildiğimiz şekilde yeniyor. Platano denilen yeşil renkli boyu daha uzun olanlar ise kızartılıyor, ve ana yemeğin yanında garnitür olarak sunuluyor. Hazır yemeklerden konu açılmışken: En meşhur yemekleri çeşit çeşit çorbalar. Çok lezzetli olmasına rağmen hiçbir zaman tabağımı bitiremedim, çünkü porsiyonlar çok büyük ve garnitür tabakları da bir o kadar dolu. Ajiaco (ahiyako diye okunuyor) en meşhur çorbaları. İçinde patates, mısır ve tavuk var. Casuela(Kasuela) ise siyah fasulye ile yapılıyor. Ve tabii tavukları! Çocukken yediğim köy tavuğunun lezzetini hiç unutamam. O lezzete ihanet edemediğim için de yıllardır tavuk yemem. Kolombiya’da çocukluğumun tavuklarına kavuştum. Nerdeyse her akşam tavuk ızgara ve ızgara tropik meyve yedim diyebilirim. 

2 hafta Bogota deneyiminde kahveden daha çok özlediğim yegane şey yürümek oldu! Güvenlik sebebiyle en yakın mesafelere bile hep Gerardo ve 007 plakalı arabasıyla gittim. Tamam plaka çok havalıydı, Gerardo da çok misafirperverdi ama ruhum bir bodyguard’la yaşamaya uygun değil! İkinci hafta Gerardo’yu atlatıp da yakındaki bir bara gittim. Bunu farkeden 007-Gerardo arkamdan gelip barın ortasında beni öyle bir azarladı ki, tek kelime İspanyolca bilmeseniz bile ne dediğini vücut dilinden anlardınız! Sağolsun, çok üstüme titredi, ayrılırken sarılmak geldi içimden adamcağıza. 

Yazıya başlarken Kolombiya’yı ‘Yeşil Dağlar Ülkesi’ diye tanımlamıştım ama bitirirken ‘Mutlu İnsanlar Ülkesi’ demek geliyor içimden. O fakirlikle ve yllardır süren iç savaş haline rağmen mutluluk endeksinde en üst sıralardaki ülkelerden birisi Kolombiya. Bunu her bakıştığınız gözde ve karşılaştığınız yüzde görüyorsunuz. Belki de bu yüzden güvenlik hâlâ bir risk unsuru iken bunu bir yabancı olarak hissetmiyorsunuz. Kolombiya’nın artık güvenli bir ülke olduğunu anlatmak için çekilen ‘The only risk is wanting to stay(Tek riskiniz kalmak istemeniz)’ videolarını izlemenizi öneririm. Açıkçası kalmak istedim, kalamadım döndüm, ama bir daha, bir daha gitmeyi çok istiyorum!

fotoğraflar için: instagram: mehlikababaoglu 
Yeniköy, Mart 2015

2 Mart 2015 Pazartesi

Bir balık olsam...

Bir balık olsam...
Büyük bir denizde, küçücük bir şey.
Ve damla kadar olduğumu her daim hatırlasam. 

Bir balık olsam...
Elde, avuçta hiç duramasam.
İçim içime sığmadığında kaçsam, derinlerde kaybolsam.

Bir balık olsam...
Sonsuz mavinin içinde ağlasam.
Gözyaşlarımı kimseye farkettirmesem, saklasam.

Bir balık olsam...
Ruhum sıkıştığında özgürce her bir yöne kaçsam.
Bilinmeyen sularda yorularak durulsam.

Bir balık olsam...
Nefessiz kalmak uğruna güneşe doğru sıçrasam.
Sudan çıktığım an suya olan özlemimi çağlasam.

Bir balık olsam...
Sürüye karşı, akıntıya karşı dursam.
Savaşsam.

Bir balık olsam...
Engin mavinin içinde.
Hep küçük kalsam.

Yeniköy, İstanbul
2 Mart 2015